Hipokaliemia to niski poziom potasu we krwi. Potas jest ważnym elektrolitem dla funkcjonowania komórek nerwowych i mięśniowych, szczególnie dla komórek mięśniowych serca. Nerki kontrolują poziom potasu w organizmie, dzięki czemu nadmiar potasu jest wydalany z moczem lub potem.
Inne nazwy hipokaliemia:
- zespół hipokaliemiczny
- zespół niskiego poziomu potasu
- zespół hipopotasemii
Łagodna hipokaliemia nie powoduje objawów. W niektórych przypadkach niski poziom potasu może prowadzić do arytmii lub nieprawidłowego rytmu serca, a także do poważnego osłabienia mięśni. Objawy te zwykle ustępują po leczeniu i kuracji suplementami.
Prawidłowy poziom potasu
Przyjmuje się, że zawartość potasu w organizmie dorosłej osoby, ważącej 70 kg wynosi od 3500 do 4000 mmoli. Z całej tej puli aż 98% znajduje się wewnątrz komórek, a jedynie 2% obecne jest w płynie zewnątrzkomórkowym, w tym również w naszej krwi. Taka różnica stężeń pozwala na przewodzenie impulsów elektrycznych dzięki możliwości tworzenia potencjałów spoczynkowych i czynnościowych. Sprawia to, że nasze serce i mięśnie mają zdolność kurczenia się i rozkurczania, a włókna nerwowe przewodzą impulsy. Jednocześnie nierównomierne rozmieszczenie potasu pokazuje, że jego zawartość we krwi w porównaniu do całego ciała jest bardzo mała. Ma to ogromne znaczenie w określaniu ilości tego pierwiastka w naszym ciele, ponieważ pokazuje, iż nawet nieznaczne zmiany stężenia w surowicy krwi mogą wskazywać na duże zmiany w ustroju. W wyniku przeprowadzanych badań zostało potwierdzone, że spadkowi potasu w surowicy krwi z 4 mmol/L do 3 mmol/L towarzyszy ogólnoustrojowa strata wynosząca średnio 150 mmoli, natomiast dalsze obniżenie poziomu potasu o 1 mmol/L oznacza ubytek średnio 300 mmoli. Oczywiście wyliczone wartości stanowią średnią, a straty mogą być znacznie większe. Kiedy poziom potasu w surowicy krwi spada do 2 mmol/L ubytek w naszym ciele może sięgać nawet 800 mmoli.
Model piramidy Maslowa powstał już w latach 40. i od tamtego czasu ulegał licznym modyfikacjom. Piramida Maslowa czyli piramida hierarchii potrzeb
Jak jest mierzony poziom potasu?
Prawidłowy stężenie potasu inaczej zwanego kaliemią w surowicy krwi mieści się w granicach 3,6 – 5,2 mmol/L. Warto jednak pamiętać, że w różnych laboratoriach zakres ten może się nieznacznie różnić. O hipokaliemii, a więc spadku stężenia potasu w surowicy krwi mówimy kiedy znajduje się on poniżej 3,6 mmol/L. W zależności od zawartości potasu możemy wyróżnić łagodną, umiarkowaną i ciężką hipokaliemię, której odpowiadają poszczególne stężenia: od 3,5 do 3,1 mmol/L, od 3 do 2,5 mmol/L i poniżej 2,5 mmol/L. Ponieważ eliminacja potasu z organizmu zachodzi głównie przez nerki i w mniejszym stopniu przez przewód pokarmowy i skórę, są to 3 główne drogi przez które tracimy potas.
W przypadku utraty potasu przez nerki do powstania hipokaliemii może przyczyniać się przewlekłe przyjmowanie leków, które zwiększają wydalanie potasu z moczem. Może dotyczyć to między innymi diuretyków (tiazydowych, pętlowych), których zadaniem jest obniżanie ciśnienia krwi, gliko- i mineralokortykosteroidów czy cisplatyny oraz niektórych antybiotyków. Niektóre choroby związane z zaburzeniami hormonalnymi także mogą powodować hipokaliemię. Często zwiększona utrata potasu z moczem i potem łączy się ze zwiększoną utratą magnezu i może prowadzić do hipomagnezemii.
Przyczyny utraty potasu w organizmie
Najczęstszą przyczyną utraty potasu przez przewód pokarmowy jest nadużywanie leków przeczyszczających oraz występujące uporczywe biegunki i wymioty. W ich wyniku dochodzi do utraty kwasu solnego, a więc jonów wodorowych co prowadzi do rozwoju zasadowicy metabolicznej. Konsekwencją jest przesunięcie jonów potasu do wnętrza komórek.
Utrata potasu i magnezu przez skórę ma miejsce w sytuacjach obfitego pocenia się, np. podczas intensywnego wysiłku fizycznego, ćwiczeń czy wysokiej temperatury. Również w wyniku rozległych ran i oparzeń skóry może dojść do znacznych strat tego pierwiastka.
Przyczyną rozwoju hipokaliemii i hipomagnezemii jest także dostarczanie tych makroelementów w zbyt małej ilości z pożywieniem. Dotyczy ono zwłaszcza osób cierpiących na choroby przebiegające ze znacznym wyniszczeniem organizmu oraz osób niedożywionych np. cierpiących na anoreksję czy chorobę alkoholową.
