Jeśli chcielibyśmy dokładnie przeanalizować znaczenie wody w naszym organizmie, prawdopodobnie zmieścilibyśmy się dopiero w kilkutomowym podręczniku. Ten ważny – jak nie najważniejszy – komponent ciała ludzkiego nazywany jest też nawet „milczącym składnikiem odżywczym”. Stanowi ponad połowę masy ciała człowieka i jest nieustannie wydalany: przez nerki (z moczem – ponad 1500 cm3), płuca (przez parę wodną – ok. 550 cm3) i skórę (z potem – ok. 600 cm3 w klimacie umiarkowanym). Dlatego woda powinna być ciągle dostarczana w odpowiedniej ilości, aby móc na właściwym poziomie uczestniczyć we wszystkich procesach fizjologicznych.
Najważniejsze funkcje wody
Analizując znaczenie wody dla organizmu, nie można nie wspomnieć o utrzymaniu właściwej temperatury ciała. To właśnie woda w 90% jest składnikiem osocza krwi, zaś krew odpowiada za rozprowadzanie ciepła po całym ustroju oraz za usuwanie go z miejsc, gdzie jest go za dużo. Kolejną ważną funkcją wody w organizmie jest transport – to właśnie w wodzie rozpuszcza się wiele substancji oraz elektrolitów, które następnie są transportowane do komórek.
Woda usprawnia także pracę przewodu pokarmowego, wspomagając nie tylko formowanie się kęsów pokarmowych (dzięki ślinie), ale także aktywnie uczestnicząc w złożonych procesach trawienia i wchłaniania poszczególnych składników pokarmowych. Związek ten hamuje ponadto procesy gnilne zachodzące w jelicie cienkim oraz odtruwa organizm poprzez usuwanie produktów przemiany materii np. mocznika i kwasu moczowego przez nerki czy dwutlenku węgla przez płuca.
Woda to również istotna składowa ważnych dla naszego organizmu płynów ustrojowych m.in. płynu mózgowo-rdzeniowego (ochrona ośrodkowego układu nerwowego) i wód płodowych (ochrona płodu w okresie ciąży). Co ciekawe, woda jest także składnikiem mazi stawowej, dzięki czemu zapobiega tarciu stawów podczas poruszania się i wspomaga funkcjonowanie układu mięśniowo- szkieletowego.
Zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na wodę
Woda w organizmie całkowicie wymieniana jest przeciętnie co 20 dni. Dzienne zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na wodę wynosi średnio 2,5 litra. jednak zapotrzebowanie organizmu na wodę zależy od wielu czynników: wieku, płci, masy ciała, aktywności fizycznej, wilgotności powietrza oraz temperatury otoczenia. Przykładowo, różnicując zapotrzebowanie na wodę w zależności od płci: dla kobiet zapotrzebowanie na wodę wynosi 2,7 litra, natomiast zapotrzebowanie na wodę u mężczyzn z reguły jest o litr większe i wynosi 3,7 litra. Zapotrzebowanie zmienia się także wraz z wiekiem. Badania wskazują, że im młodszy organizm, tym jest ono wyższe, i tak w przypadku dzieci wynosi ono od 10 do 15 proc. masy ciała, zaś u osób dorosłych kształtuje się „tylko” na poziomie 2-4%.
Rola wody w termoregulacji organizmu
Termoregulacja to zdolność do utrzymania właściwej i stałej temperatury ciała, pomimo zmieniających się warunków otoczenia. Proces termoregulacji związany jest z nieustanną wymianą ciepła za pośrednictwem kilku ważnych mechanizmów np. przewodzenia, konwekcji (czyli wymiany ciepła pomiędzy cząsteczkami powietrza lub wody, które po zetknięciu się z ciepłą skórą ulegają ogrzaniu i unoszą się do góry), promieniowania (emisji ciepła wyprodukowanego w organizmie ludzkim) czy w końcu wydzielania potu i parowania.
Sprawdź też: Dlaczego prawidłowe ciśnienie krwi jest ważne?
Powyższe mechanizmy termoregulacji składają się na tzw. suchą wymianę ciepła która może stanowić około 70% całej utraty energii cieplnej. Ale co ważne – tylko w suchym i chłodnym otoczeniu. Jeśli bowiem temperatura ciała przekracza 35 stopni (przy wilgotności na poziomie 50-70%) oddawanie ciepła jest możliwe wyłącznie poprzez parowanie potu z powierzchni skóry. W tym przypadku bardzo istotną, jak nie najważniejszą rolę pełni właśnie woda, czyli nasz „milczący składnik pokarmowy”.
Woda i pot
Nasilone i długotrwałe pocenie się w warunkach podwyższonej ciepłoty ciała grozi odwodnieniem. Objawia się ono nie tylko nadmierną utratą wody, ale również istotnych składników mineralnych jak np. sodu, magnezu czy potasu. Może wówczas dojść nie tylko do obniżenia sprawności podczas wysiłku, ale również zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu, począwszy od układu krążenia, na całym metabolizmie kończąc.
Czy przewodnienie jest możliwe?
Sytuacją odwrotną do odwodnienia jest tzw. przewodnienie. Tak, tak – badania wskazują, że taki stan również istnieje. Na przykład w 1985 r. opublikowano wyniki badań czterech sportowców, u których potwierdzono bardzo niskie stężenie jonów sodu (hiponatremię) spowodowane nadmiernym spożyciem płynów i zatrzymaniem wody w organizmie. Stan ten określano nawet zatruciem wodnym. Należy jednak pamiętać, że przewodnienie wcale nie musi być konsekwencją nadmiernego przyjmowania płynów, ale może być związane z procesem chorobowym toczącym się w naszym organizmie. Może ono towarzyszyć niewydolności krążenia, nadciśnieniu tętniczemu czy chorobom nerek.
Bibliografia
Cosca, D. and Navazio, F., 2007. Common problems in endurance athletes. American family physician, 76(2), pp.237-244.
Noakes, T.D., Sharwood, K., Speedy, D., Hew, T., Reid, S., Dugas, J., Almond, C., Wharam, P. and Weschler, L., 2005. Three independent biological mechanisms cause exercise-associated hyponatremia: evidence from 2,135 weighed competitive athletic performances. Proceedings of the National Academy of Sciences, 102(51), pp.18550-18555.
McGarvey, J., Thompson, J., Hanna, C., Noakes, T.D., Stewart, J. and Speedy, D., 2010. Sensitivity and specificity of clinical signs for assessment of dehydration in endurance athletes. British journal of sports medicine, 44(10), pp.716-719.
Przeczytaj też:
