Wysiłek fizyczny ma bardzo duży wpływ na funkcjonowanie organizmu między innymi poprzez stymulację układu odporności. Umiarkowany wysiłek fizyczny (około 3 razy w tygodniu) nie tylko zwiększa siłę naszych mięśni, ale również zwiększa efektywność pracy układu krążenia i metabolizmu. Wpływ ten jest widoczny u osób w każdym wieku, a u starszych dodatkowo spowalnia procesy degradacji tkanek związane z wiekiem. Wzmacnianie układu odpornościowego odbywa się na drodze kilku kluczowych mechanizmów.
Czym właściwie jest dobra kondycja fizyczna?
Ogólna definicja mówi, że kondycja fizyczna to „aktualny stan fizjologiczny organizmu podlegający zmianom pod wpływem czynników środowiska zewnętrznego”. Wynika ona ze stanu odżywienia i wytrenowania organizmu, a także zabiegów pielęgnacyjnych. Kondycja fizyczna natomiast dodaje do reguły dopisek, iż jest to zdolność organizmy do wykorzystania tlenu. Innymi słowy mówiąc kondycja fizyczna określa w jakim stanie znajdują się narządy wewnętrzne oraz to jak organizm zachowuje się w momencie wzmożonej aktywności fizycznej.
wpływ aktywności ruchowej na układ odpornościowy człowieka
Uważa się, że wysiłek fizyczny ma swój udział w zwiększeniu aktywności makrofagów – komórek odpornościowych, które stanowią jedną z pierwszych linii obrony przed infekcją. Odpowiadają one za pochłanianie i degradację bakterii oraz inaktywowanych wirusów, które dostają się do błon śluzowych i przez uszkodzenia skóry. Wśród komórek drugiej linii obrony organizmu możemy wyróżnić limfocyty, których liczba również rośnie na skutek ćwiczeń. Jednym z efektów jest zwiększenie ilości przeciwciał gromadzonych we krwi i wydzielanych na powierzchni błon śluzowych. Przeciwciała te odpowiadają za blokowanie wnikania wirusów i bakterii, ponadto umożliwiają zatrzymanie już rozwijającej się infekcji poprzez inaktywację czynników wirulencji, toksyn i aktywację zabijania patogenów i komórek zainfekowanych.
Sprawdź też: Jak odwodnienie wpływa na naszą odporność
Do czynników wydzielanych przez komórki i pełniących kluczowe funkcje w procesach odpornościowych należą też cytokiny i inteferony. Jest to grupa substancji, które odpowiadają za wzajemną komunikację między komórkami organizmu. Ta sprawna wymiana informacji umożliwia regulację i kontrolę odpowiedzi immunologicznej, która nie może być ani za słaba ani zbyt silna. Zaburzenia tej regulacji mogą prowadzić do chorób autoimmunologicznych i alergii, których liczba wykrytych przypadków we współczesnym społeczeństwie wciąż rośnie. Dodatkowo wzrost temperatury w trakcie ćwiczeń działa na reakcje organizmu podobnie jak gorączka, której towarzyszą przyspieszone reakcje chemiczne – w tym reakcje związane z procesami odpornościowymi. Należy zaznaczyć, że pozytywne wpływy ćwiczeń na aktywność komórek układu immunologicznego zaczyna powoli ustępować po zakończeniu wysiłku, jednak jego powtarzanie może ten okres wydłużyć.
Wysiłek fizyczny a układ immunologiczny – jak przetrenowanie wpływa na organizm?
Nawet z ćwiczeniami fizycznymi można przesadzić. Przetrenowanie organizmu osłabia nie tylko mięsnie, ale także układ immunologiczny. Wraz z uszkodzeniami tkanki mięśniowej organizm zużywa znaczne zapasy zasobów na regenerację kosztem innych aktywnych układów. Uszkodzenia te dodatkowo zwiększają wydzielanie hormonów związanych ze stresem – kortyzolu i adrenaliny. Hormony te działają hamująco na układ odpornościowy poprzez zwiększenie śmiertelności jego komórek. Ponadto, za czynniki zwiększające ryzyko infekcji uznaje się wzrost szybkości i głębokości oddechów (a wraz z powietrzem do dróg oddechowych dostają się zanieczyszczenia i patogeny) oraz niedobory snu i ograniczenie ilości dostarczanego do organizmu pokarmu.
Aktywność fizyczna a odporność – jakie formy aktywności fizycznej wybrać?
W ogólnym rozrachunku – wysiłek fizyczny wykazuje wiele pozytywnych wpływów na odporność organizmu, jednak należy pamiętać o odpowiedzialnym dobraniu ćwiczeń do stanu fizycznego. Przetrenowanie może być równie szkodliwe jak brak ruchu, a najlepszą metoda jest opracowanie indywidualnego planu treningowego i stopniowe zwiększanie intensywności ćwiczeń. Nie należy zapominać o spontanicznej aktywności fizycznej, która także wpłynie na dobowy wydatek energetyczny i poprawę parametrów zdrowotnych.
Bibliografia:
Nieman DC, Wentz LM. The compelling link between physical activity and the body’s defense system. J Sport Health Sci. 2019;8(3):201-217.
Gleeson M. Immune function in sport and exercise. J Appl Physiol (1985). 2007 Aug;103(2):693-9.
Przeczytaj też:
